اطلاعیه برگزاری سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی؛ حقوق متقابل پژوهشگر و آزمودنی
| تاریخ ارسال: 1404/9/10 |
مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی و کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار می کنند:
سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی
کارگاه چهارم موضوع: حقوق متقابل پژوهشگر و آزمودنی
تاریخ برگزاری: ۱۲ آذر ۱۴۰۴
ساعت: ۸:۳۰ الی ۱۰
سخنران: جناب آقای دکتر محمود عباسی؛ رییس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی
اطلاعیه برگزاری سلسسله کارگاههای حضوری و مجازی با عنوان «اخلاق در پژوهش»
| تاریخ ارسال: 1404/9/10 |
به اطلاع میرساند سلسسله کارگاههای حضوری و مجازی با عنوان «اخلاق در پژوهش» به مناسبت هفته پژوهش
روزهای سهشنبه و چهارشنبه مورخ ۱۱/ ۰۹/ ۱۴۰۴ و ۱۲/ ۰۹/ ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد. شرکت در این کارگاهها ویژه اعضای هیئت علمی، کارشناسان پژوهشی و دانشجویان بوده و برای این گروهها گواهی دانشافزایی (با امتیاز فرهنگی) صادر خواهد شد.
موضوعات کارگاه: ۱. کارگاه حضوری « حقوق و اخلاق در پژوهش » با تدریس جناب آقای دکتر محمود عباسی (عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، رئیس پژوهشکده اخلاق زیستی و حقوق سلامت) سهشنبه مورخ ۱۱/ ۰۹/ ۱۴۰۴ از ساعت ۱۲-۹ سالن ابوریحان .۲کارگاه حضوری « اخلاق در پژوهشهای حیوانی و روشهای جایگزین » با تدریس سرکار خانم دکتر سیده ملیحه صفوی عضو هیات علمی سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران سهشنبه مورخ ۱۱/ ۰۹/ ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶-۱۳ سالن ابوریحان ۳. کارگاه مجازی « اخلاق علمی در عمل، مسئولیتپذیری و صداقت پژوهشگرانه » با تدریس جناب اقای دکتر مرتضی طاهری (عضو هیات علمی دانشگاه تهران، معاون دفتر سیاستگذاری و برنامهریزی امور پژوهشی و مشاور نمایهسازی وزارت عتف) چهارشنبه مورخ ۱۲/ ۰۹/ ۱۴۰۴ از ساعت ۱۲-۹ لینک ثبتنام در کارگاه: https://irost.org/edu/%D۸%AF%D۸%B۱-%D۸%AD%D۸%A۷%D۹%۸۴-%D۸%AB%D۸%A۸%D۸%AA%E۲%۸۰%۸C%D۹%۸۶%D۸%A۷%D۹%۸۵ - لینک حضور در کارگاه مجازی، متعاقبا برای شرکتکنندگان ارسال خواهد شد.
«اصلاحیه دستورالعمل حفظ کرامت و ارزشهای انسانی در قوه قضائیه» گامی اساسی در تحقق حقوق شهروندی
| تاریخ ارسال: 1404/9/9 |
«اصلاحیه دستورالعمل حفظ کرامت و ارزشهای انسانی در قوه قضائیه» گامی اساسی در تحقق حقوق شهروندی محمود عباسی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، رئیس اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی و معاون پیشین حقوق بشر و امور بینالملل وزارت دادگستری در یادداشتی برای ایران آنلاین به موضوع اصلاحیه اخیر رئیس قوه قضاییه درباره دستورالعمل حفظ کرامت انسانی در این قوه پرداخت. ایران آنلاین: «اصلاحیه دستورالعمل حفظ کرامت و ارزشهای انسانی در قوه قضاییه» بار دیگر لنزها را به سوی گفتمان فلسفی، اخلاقی، حقوقی و اجتماعی ضرورت تکریم ارباب رجوع و حفظ شأن انسانی متهمان و مجرمان در تعاملات دستگاه قضا و شهروندان هدایت نموده تا در پرتو آن عبور از نگاه ابزاری و موقعیتی به شهروند و تبعیت از پارادایم رفتاری یکسان انگاریِ کرامت ذاتی انسان بهعنوان اصلی محوری در رسیدگی قضایی میسر شود؛ هرچند کماکان چالشهای عملیاتیسازی این دستورالعمل در تعامل با نهادهایی مانند نیروی انتظامی و نیز در بطن فرهنگ قضایی تدقیق و توجه بیشتر و کاربستهای افزونتری را میطلبد. قوه قضاییه، ستون فقرات نظم حقوقی و تجلیگاه عینی عدالت در هر جامعهای است. اما کارآمدی این نهاد، منحصر به صدور احکام دقیق و سریع نیست، بلکه نحوه اجرای عدالت و چگونگی برخورد با افرادی که به دامان آن پناه میبرند - خواه بهعنوان شاکی، خواه بهعنوان متهم - معیار سنجش تمدن حقوقی یک جامعه و عیار دستگاه قضا است. ابلاغ اصلاحیه دستورالعمل حفظ کرامت و ارزشهای انسانی توسط ریاست محترم قوه قضاییه، گامی اساسی در مسیر نیل به همان شعار ولی نعمت بودن مردم است و مضامین الحاقی به این دستورالعمل، جایگاه کرامت انسانی را بهعنوان زیربنای حقوق شهروندی و حقوق بشر در دستگاه قضایی دستخوش تعالی و ترقی خواهد کرد. کرامت انسانی نگین رکاب سرشت آدمی در کارگاه صنع الهی است و قرآن کریم صراحتاً آن را زیبنده همه آدمیان میداند: «و لقد کرمنا بنیآدم»؛ این تکریم، موهبتی عام و غیراکتسابی است که شامل همه انسانها، بیتوجه به اعتقاد، نژاد یا وضعیت حقوقی آنان (شاکی، متهم یا مجرم) میشود. از منظر فلسفه حقوق، کرامت ذاتی انسان، خاستگاه اصلی حقوق بشر است؛ بر این اساس، هیچ نهادی، حتی دولت، حق نقض این کرامت را ندارد؛ این اصل، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز علاوه بر تاکید بر ارزش و جایگاه انسان با محوریت «تساوی همگان در برابر قانون» متبلور شده است؛ لذا، دستورالعمل و اصلاحیه مذکور را نمیتوان صرفا یک بخشنامه اداری تلقی نمود، بلکه فراتر از آن تجلی عینی و اجرایی یک اصل فراقانونی و بنیادین است. یکی از ظرایف این دستورالعمل، تاکید ضمنی بر تفکیک «عمل مجرمانه» از «هویت فرد» و تصریح بر لزوم رعایت حقوق متهم در سراسر مراحل تحقیقات و بازجویی تا رسیدگی در محکمه و پیشبینی ابزارهایی برای پایش و سنجش و کنترل آن است. باید عنایت داشت حقوق متهم متغیر اثبات جرم نیست، بلکه ناشی از شأن و کرامت انسانی او است؛ لذا حتی در جرایم مشهود باید از برچسبزنیهایی، چون «اراذل و اوباش» و هر قسم تحقیر و استخفاف افراد برحذر بود؛ چراکه حتی ارتکاب جرم، موجب سلب کرامت و شأن انسانی فرد نمیشود؛ جامعه میتواند - و باید - با جرم با قاطعیت برخورد کند، اما با مجرم انسانی برخورد کند، چه اینکه همچنان از حقوق شهروندی و کرامت انسانی، برخوردار است؛ این نگاه، علاوه بر مبنای ارزشی مانع از خرد شدن شخصیت فرد در فرآیند دادرسی و نیز تحقق منویات عدالت ترمیمی میشود. از سوی دیگر الحاق بندهای مربوط به پاسخگویی به افکار عمومی و پخش علنی جلسات دیوان عالی کشور، نشان از درک ضرورت شفافیت در اصلاحیه ابلاغی دارد. عدالتی که در پشت درهای بسته اجرا شود، هرچند که از نظر فنی صحیح باشد، ممکن است در اذهان عمومی مقبول نیفتد؛ این اقدام، نهتنها حق مردم برای دانستن را به رسمیت میشناسد، بلکه خود ابزاری برای نظارت همگانی و افزایش اعتماد به دستگاه قضاست؛ ذکر این نکته خالی از لطف نیست که سالها پیش در کسوت معاون حقوق بشر و امور بینالملل وزارت دادگستری در معیت جمعی از مسئولین قضایی، حقوقدانان و قضات عالیرتبه سفری به لاهه داشتیم و در آنجا رئیس دیوان عالی در پاسخ به پرسشی پیرامون نحوه اجرای قانون و رویکرد قضایی در این کشور به دیوار سراسر شیشهای دیوان عالی اشاره داشت و آن را نماد و منظری از شفافیت و در معرض دید قرار داشتن رسیدگیهای قضایی دانست. همچنین تکلیف مرکز آمار و فناوری اطلاعات برای نظارت و بررسی هوشمند و امکان استعلام وضعیت پرونده بدون نیاز به حضور فیزیکی، گامی انقلابی در کاهش رنج ارباب رجوع است؛ هر بار مراجعه فیزیکی شهروند به دادگستری، با هزینههای مالی، روانی و زمانی همراه است که خود میتواند نوعی مجازات پیش از دادرسی محسوب شود؛ این اقدام، عملا کرامت شهروندان را با حذف تشریفات زائد اداری و چالشهای ناشی از آن پاس میدارد. یکی از کلیدیترین بندهای این اصلاحیه شاید، لحاظ کردن اهتمام قاضی به رعایت حقوق متهم بهعنوان شاخصی در سامانه جامع عملکرد قضات است؛ این امر بهصورت عینی انگیزهای قوی برای قضات ایجاد میکند تا فراتر از حلوفصل سریع پرونده، به کیفیت فرآیند دادرسی و رعایت حال اصحاب دعوا نیز توجه کنند. اینجا است که شعار مردم ولی نعمت ما هستند از سطح دیوارنوشتهها به متن رسیدگیها راهیافته و معیاری برای عملکرد مسئولین و ترفیع و پاداش آنان میشود، اما خط مقدم دفاع از کرامت انسانی تاکید بر آموزش ضابطان قضایی (ازجمله نیروی انتظامی) توسط دادستانها است، این نشان میدهد که قوه قضاییه به خوبی دریافته است که اولین و حیاتیترین مواجهه یک متهم با سیستم قضایی، غالبا با ضابطان و ماموران انتظامی است؛ اگر کرامت فرد در همین برخورد اولیه خدشهدار شود، مجازات مضاعفی به ناحق تحمیل گردیده و اعتماد متهم به کل فرآیند عدالت از بین میرود. منع کنجکاوی در اسرار شخصی و پرداختن به موضوعات غیرموثر، براساس دستورالعمل از دیگر محورهایی است که حریم خصوصی را بهعنوان یکی از ارکان کرامت انسانی تقویت میکند. با وجود جامعیت نسبی این دستورالعمل، تبدیل آن به گفتمان مسلط در بدنه قضایی و بهویژه در نهادهای تابعه مانند نیروی انتظامی، با چالشهایی روبهروست. در وهله نخست این موضوع را باید در فرهنگ قضایی آسیبشناسی نمود؛ هنوز در میان برخی از کارکنان قضایی و قضات، این نگاه سنتی وجود دارد که برخورد سختگیرانه و تحقیرآمیز با متهم، موجب تسریع در اعتراف یا ایجاد رعب و هیبت میشود. تغییر این نگاه، نیازمند برنامههای آموزشی مستمر و فرهنگسازی عمیق است؛ باید به این تفاهم رسید که از منظر کرامت انسانی تفاوتی میان قاضی و متهم وجود ندارد و هر ۲ یکسان از این ودیعه الهی بهرهمندند و در پناه قانون قرار دارند. از طرفی باید اذعان نمود اگرچه اهتمام قاضی نسبت به رعایت حقوق متهم به یک شاخص ارزیابی تبدیلشده، اما در عین حال سنجش این امر بسیار کیفی و دشوار است؛ چگونه میتوان بهصورت عینی سنجید که یک قاضی در طول دادرسی تا چه حد کرامت متهم را حفظ کرده است؟ بر این اساس، توسعه ابزارهای شفاف، دقیق و عملی برای اندازهگیری این شاخص، یک ضرورت است. مسئله دیگر چالش نوع برخورد نیروهای انتظامی است. اگرچه دستورالعمل به آموزش ضابطان اشاره دارد، اما نهادهایی مانند نیروی انتظامی، ساختار فرماندهی و فرهنگ سازمانی خاص خود را دارند؛ لذا هماهنگی کامل بین قوه قضاییه و این نهادها برای نهادینه کردن مفاد این دستورالعمل، نیازمند تعامل و نظارت مستمر و فراتر از نامهنگاریهای اداری است. چالش دیگر برخورد با برخی از متهمین و مجرمینی است که حساسیتهای اجتماعی ویژهای راجع به آنها وجود دارد؛ چهبسا بزرگترین آزمون این دستورالعمل، در برخورد با مجرمان به اصطلاح خطرناک یا کسانی است که افکار عمومی علیه آنها جریحهدار شده است؛ آیا دستگاه قضایی میتواند در اوج فشارهای اجتماعی و رسانهای، بر رویکرد پاسداشت کرامت ذاتی حتی برای متهمین و مجرمین پایبند بماند؟ در نهایت اصلاحیه دستورالعمل حفظ کرامت و ارزشهای انسانی را باید دریچه امیدی در مسیر تحول قوه قضاییه دانست؛ این دستورالعمل، از حصار شعارهای کلی خارج شده و با ابزارهای مشخصی در حوزههای فناوری، هوشمندسازی، ارزیابی و آموزش، درپی نهادینه کردن فرهنگ تکریم کرامت انسانی است. با این حال، موفقیت نهایی آن منوط به عزمی جزم برای عبور از چالشهای فرهنگی و ساختاری خواهد بود. تحقق عدالتی که در سایه کرامت انسانی میدرخشد، نهتنها حقوق شهروندی را تضمین میکند، بلکه مشروعیت و مقبولیت دستگاه قضایی را در چشم ولی نعمت حقیقی آن، یعنی مردم، به ارمغان خواهد آورد. این مسیر، اگرچه دشوار، اما تنها مسیر ممکن برای قوه ترازی است که میخواهد همزمان عدالت، قاطعیت و کرامت را در منش خود بگنجاند.
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق ؛ نشست هفته سی ام؛ چالش های نظری مبنای حق: دوگانه هابز-روسو (۸۳)
| تاریخ ارسال: 1404/9/4 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق؛ نشست هفته سی ام؛ فلسفه حقوق برای حقوقدانان؛ "چالش های نظری مبنای حق: دوگانه هابز- روسو (۸۳)
با سخنرانی استاد اردشیر منصوری -عضو هیأت مدیره انجمن ایرانی اخلاق در علم و فناوری
زمان: یکشنبه ۹ آذر ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶:۰۰ الی ۱۸:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و پنجم (۸۲) ذکر جمیل سعدی
| تاریخ ارسال: 1404/9/4 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و پنجم (۸۲) ذکر جمیل سعدی
با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ناصر نقویان -رییس مدرسه اخلاق و معنویت اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی
زمان: یکشنبه ۹ آذر ۱۴۰۴ از ساعت ۱۴:۳۰ الی ۱۶:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
اطلاعیه برگزاری سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی؛ رضایت در پژوهش های زیست پزشکی
| تاریخ ارسال: 1404/9/4 |
مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی و کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار می کنند:
سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی
کارگاه سوم موضوع: رضایت در پژوهش های زیست پزشکی
تاریخ برگزاری: ۵ آذر ۱۴۰۴
ساعت: ۹ الی ۱۱
سخنران: جناب آقای دکتر عباس عباس زاده؛ عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مدیرکل دفتر توانمندسازی معاونت پرستاری وزارت بهداشت.
اطلاعیه برگزاری «نخستین همایش ملی آسیبشناسی حقوق خانواده»
| تاریخ ارسال: 1404/8/25 |
«نخستین همایش ملی آسیبشناسی حقوق خانواده»
سهشنبه بیستوهفتم آبان ۱۴۰۴
ساعت شانزده الی بیست
سالن مرحوم استاد جلالی نایینی کانون وکلای دادگستری مرکز
برخی از موضوعات این همایش شامل اهمیت و جایگاه نهاد خانواده، جرمشناسی خانواده، آسیبشناسی حق طلاق در حقوق ایران، آسیبشناسی اجرای سیاستهای کلی نظام خانواده، آسیبشناسی حمایت حقوقی از زنان، آسیبشناسی حقوق جنسی زوجین، آسیبشناسی حقوق کودک، ضرورت و حدود مداخله دولت در خانواده، آسیبشناسی حلوفصل اختلافات خانوادگی، تأثیر قانونگذاری بر عرف خانواده، آسیبشناسی حقوقی مهریه، حق بر قضاوت زنان، دادهکاوی رویه قضایی در حقوق مالی زوجه، آسیبشناسی محدودیتهای اشتغال زنان، آسیبشناسی استفاده ابزاری از پنهانسازی دارایی در طلاق، آسیبشناسی باروری پزشکی، آسیبشناسی حقوق خانواده، و آسیبشناسی شروط ضمن عقد است.
برای ثبتنام و اخذ مجوز حضور در «نخستین همایش ملی آسیبشناسی حقوق خانواده»، اطلاعات مدنظر را در لینک ذیل ثبت بفرمایید. https://uicbar.ir/۲۷aban-reg
اطلاعیه برگزاری سلسله همایش های ملی حقوق پزشکی؛ همایش شصت و هشتم؛ حقوق پزشکی و فناوری های نوین
| تاریخ ارسال: 1404/8/20 |
سلسله همایش های ملی حقوق پزشکی؛ همایش شصت و هشتم؛ حقوق پزشکی و فناوری های نوین
محورهای همایش:
حقوق عصب شناختی
حقوق هوش مصنوعی و حقوق سلامت
جراحی های زیبایی و مسئولیت های ناشی از آن
زمان: پنجشنبه ۲۹ آبان ماه ۱۴۰۴
محل برگزاری: قم- بلوار الغدیر- بعد از شهرک قدس- دانشگاه قم- تالار همایش های امام خمینی (ره)
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق ؛ نشست هفته بیست و نهم؛ فلسفه حقوق قراردادها(۸۱)
| تاریخ ارسال: 1404/8/14 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق؛ نشست هفته بیست و نهم؛ فلسفه حقوق برای حقوقدانان؛ فلسفه حقوق قراردادها (۸۱)
با سخنرانی دکتر محمدجواد شریعت باقری -رییس مدرسه حکمت و فلسفه اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی
زمان: یکشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶:۰۰ الی ۱۸:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و چهارم (۸۰) ذکر جمیل سعدی
| تاریخ ارسال: 1404/8/14 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و چهارم (۸۰) ذکر جمیل سعدی
با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ناصر نقویان -رییس مدرسه اخلاق و معنویت اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی
زمان: یکشنبه ۱۸ آّبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۴:۳۰ الی ۱۶:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی برگزار می کند:
هفتمین پیش نشست: کاربست اصل منع آسیب رسانی به جنین، در حقوق کیفری اران
زمان: یک شنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴- ساعت ۹:۰۰ الی ۱۱:۰۰
مکان: قم پردیسان- انتها بلوار دانشگاه- پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - طبقه دوم- تالار شهید سلیمانی.
اطلاعیه برگزاری سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی؛ آشنایی با کدهای اخلاق در پژوهش
| تاریخ ارسال: 1404/8/14 |
مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی و کمیته تحقیقات و فناوری دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار می کنند: سلسله کارگاه های حقوق و اخلاق در تحقیقات دانشجویی جلسه اول موضوع: آشنایی با کدهای اخلاق در پژوهش تاریخ برگزاری: ۱۵ آبان ۱۴۰۴ ساعت: ۹ الی ۱۱ سخنران: جناب آقای دکتر محسن فدوی (مدیر گروه اخلاق پزشکی مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی) لینک ثبت نام: https://forms.gle/D۵UYojRyDkS۹KZVN۸ لینک ورود به جلسه: https://www.skyroom.online/ch/vsme/committee *جهت کسب اطلاعات بیشتر به شماره ۰۹۱۲۰۵۶۳۴۵۹ پیامک ارسال فرمایید.
اطلاعیه برگزاری سلسله همایش های حقوق کودک؛ نشست بیست و دوم؛ حمایت قضایی و اجتماعی از کودکان
| تاریخ ارسال: 1404/8/11 |
اطلاعیه برگزاری سلسله همایش های حقوق کودک؛ نشست بیست و دوم؛ حمایت قضایی و اجتماعی از کودکان.
به همراه افتتاح کلینیک حقوق کودک و دفتر نمایندگی انجمن علمی حقوق کودک ایران در استان اردبیل.
زمان:چهارشنبه ۱۴ آبان ماه ۱۴۰۴ از ساعت ۰۹:۳۰ الی ۱۲:۳۰
محل برگزاری: اردبیل- سالن آمفی تئاتر فرهنگسرای بانوان شهرداری
نجات جان مادر در تعارض با بقای جنین از منظر فقهی، حقوقی و اخلاقی اولویت دارد.
| تاریخ ارسال: 1404/8/11 |
رییس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران در نشست تخصصی حامیان اخلاقی جنین: نجات جان مادر در تعارض با بقای جنین از منظر فقهی، حقوقی و اخلاقی اولویت دارد. دکتر محمود عباسی- رییس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران و رییس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که در نشست تخصصی حق بر حیات مادر و جنین؛ یک دوراهی اخلاقی در پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سخن می گفت به بررسی دوراهی اخلاقی در تعارض حق بر حیات مادر و جنین از منظر فلسفی، فقهی، حقوقی و اخلاقی پرداخت و با ذکر مثال ها و نمونه های عینی به واکاوی اندیشمندان فقهی، حقوقی و اخلاقی در این زمینه پرداخت وی در بخشی از سخنان خود گفت: در وضعیتی که یکمادربادوراهیاخلاقیروبهروست: اگرجنینرانگهدارد،جانخودرابهخطرمیاندازدواگرآنراسقطکند،جنینکشتهمیشود. دراینوضعیت،دو تکلیف اخلاقیمجزاوهمسنگظاهرمیشوند: وظیفهبرایحفظجانمادرووظیفۀاحترامبهحیاتجنین. هیچراهحلسومیکهبتواندهردوتکلیفرا به طورهمزمانبرآوردهکندوجودنداردوتصمیمگیریدراینموقعیتناگزیرمستلزمنقضیکیازتکالیفاست. بنابراین،اینموقعیتمصداقیکدوراهیاخلاقیاست. از اینرو، این مسئلهیکیازحساسترینو عمیق ترین مسائلاخلاقیدرحوزهفلسفه،پزشکیوفقه و حقوقاست. هم مادر و هم چنین موجودند،هردوبیگناهند،وتصمیمدراینمیان،یکیازدشوارترینقضاوتهایاخلاقیِبشراست. مسئله جایی دشوارترمی شود که عامل (= مادر یا پزشک) مجبور شود به واسطۀ بیماری مادر که حفظ جنین خطر جانی برای او دارد، یا تصمیم بر سقط جنین بگیرد و یا اگر این کار را نکند و قصدِ عامل ناظر بر عدم سقط جنین باشد، هم مادر و هم جنین هردو کشته می شوند. از اینرو، عامل میان در یک دوراهی اخلاقی قرار می گیرد. وی در بررسی این تعارض از منظر اخلاقی، رویکرد هاس را مورد توجه قرار داد و گفت از دیدگاه هاسسقطجنیندرچنینشرایطیبرمحورنیتوهدفعملمیچرخد. هاسدر«تحلیلاخلاقی-کلامی، سقط جنین مستقیم را در مقابل سقط جنینغیرمستقیم» قرار می دهد و بر«اصلاثردوگانه»تأکیدمیکند. درایندیدگاه،اگرهدفازعمل پزشکی،نجاتجانمادرباشدومرگجنینصرفاًپیامدیناخواستهباشد،عملاخلاقاًمجازاست.آنهامیانسقطمستقیم (کههدفآنپایان دادنبهزندگیجنیناست) وسقطغیرمستقیم (کههدفآندرمانمادراست) تفاوتمیگذارند. استدلال وی بر این است کهدرشرایطیکهادامهبارداریموجبمرگهردوشود،سقطدرمانیبهقصدحفظجانمادرمجازاست. به دیگر سخن، اصل«اثردوگانه»می گویداگریکعملدوپیامددارد، یعنی یک پیامدخوبویک پیامدبد، عملزمانیمجازاستکههدفما بهپیامدخوبمنجر شود نه پیامد بد و بروز پیامدبد نیز،نتیجهایناخواستهوناگزیرباشد. در خصوص این اصل، خیرحاصلشدهباید بهاندازهایبزرگ و مهمباشدکهشرّناخواستهراتوجیهکند. از اینرو، هدفاصلیپزشک، نجاتجانمادراست و مرگجنین، هرچندنتیجهایدردناک به بار می آورداما امری استگریزناپذیر.درغیراینصورت،اگرهیچاقدامینشود، مرگهردوحتمیاست. پسبراساسایناصل،عملِ پزشک برای سقط جنینازنظراخلاقیمجازاست. رویکرد هاس نشان میدهد که تمایز میان سقط جنین مستقیم و غیرمستقیم، نقش نیت و هدف در اخلاق پزشکی، و توجه به شرایط خاص و مسئولیت پزشکان، از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحلیل به ما کمک میکند تا موضوع سقط جنین را نه تنها از دیدگاه حقوقی، بلکه از منظر اخلاقی و انسانی بهتر درک کنیم. در این خصوص نیز عامل (= پزشک) در سقط جنین غیرمستقیم با یک دوراهی اخلاقی روبه روست: از یکسو اگر جنین را سقط نکند مادر از بین خواهد رفت و از سوی دیگر اگر اقدامی انجام ندهد و هیچ یک را فدای دیگری نکند، هردو از بین خواهند رفت. بر این اساس، استدلال هاس نگرشی پیامدگرایانه از اخلاق است که بیشترین خیرِ قابل حصول را محور قرار می دهد که آن، حفظ جان مادر است و از این منظر، راه حلی برای حل این دوراهی اخلاقی پیدا می کند. رییس اندیشکده بین المللی کرامت انسانی در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح این دوراهی اخلاقی از دیدگاه فقیهان پرداخت و گفت: فقهای امامیه با توجه به منابع دینی و با عنایت به آیات و روایاتی که مبین اهمیت جان انسان است راجع به حالات سه گانه موضوع مورد بحث (یعنی حفظ جان مادر یا حفظ جنین) دیدگاه های خود را بیان کرده اند. در این باره، سه حالت متصور است: حالت اول: در مورد حالتی است که هنوز روح در جنین دمیده نشده است و به دلایلی، ادامه حاملگی برای مادر خطرناک است، نظر فقهای امامیه، از جمله امام خمینی، این است که سقط جنین جایز است. حالت دوم: در موردی که روح در جنین دمیده شده و جنین ماه های آخر حیات جنینی خود را در رحم مادر سپری می کند و این امکان وجود دارد که در صورت وجود خطر جانی برای مادر، جنین را از مادرجدا نموده، به وسیله دستگاههای مخصوص به پرورش جنین ادامه داده شود. فقها معتقدند که جدانمودن جنین از مادر الزامی است و سقط جنین محـسوب نخواهـد شد. آیت الله مکارم شیرازی از جمله کسانی است که قائل به این نظریه است. اما مهمترین حالت، حالت سوم که ما را با یک دوراهی اخلاقی روبه رو می کند. حالت سوم در مورد حالتی است که روح در جنین دمیده شده است و دارای حیات انسانی است و مانند مادرش، یک انسان محسوب می شود. وضعیت جنین هم به گونه ای است که در صورت جداشدن از مادر از بین می رود. اگر در چنین وضعی ادامه حاملگی برای مادر خطر جانی داشته باشد، وظیفه قانونی و شرعی پزشک، مادر و اطرافیان چیست؟ در پاسخ این سؤال می توان گفت که با بررسی نظرات اسلام شناسان با سه نظریه مواجه می شویم: نظریه اول: برخی معتقدند که با دمیده شدن روح در جنین، یک انسان تمام عیار و کامل و دارای حق و حقوق مشخص، پا به عرصه وجود می نهد و از این نظر با مادرش هیچ تفاوتی ندارد. بنابراین، ترجیح یکی بر دیگری و فداکردن یکی به خاطر دیگری، منطقی و معقول به نظر نمی رسد. بنابراین، در چنین وضعیتی سقط جنین جـایز نیست و بایستی صبر کنند تا قضای الهی واقع شود. آیت الله صافی گلپایگانی، قائل به این نظریه است. این نظریه به خوبی، دوراهی اخلاقیِ سقط جنین یا حفظ جان مادر را به تصویر می کشد. نظریه دوم: جمعی از فقیهان معتقدند که این مورد از مصادیق بارز باب «تزاحم» است، چرا که تزاحم عبارت از این است که دو دستور متوجه انسان مکلف شود، اما وضعیت به گونه ای است که امکان عمل به هردو دستور وجودندارد، بلکه بایستی یکی از آن دو را انتخاب نمود. این نظریه با همان تعریقی که از مفهوم دوراهی های اخلاقی در ابتدا به دست دادیم یکسان است، زیرا در یک دوراهیِ اخلاقی عامل نمی تواند به هر دو وظیفه توأمان عمل کند. به هر روی، بر اساس این نظریه، حفظ جان مادر و حفظ جان جنین دو دستور است، اما پزشک عملاً با وضعیتی روبه روست که توان عمل به هر دو دستور را ندارد و با یک دوراهی اخلاقی مواجه است. از سوی دیگر، حفظ جان خود و حفظ جان جنین دو وظیفه شرعی است که متوجه زن حامله شده است، اما موقعیت به گونه ای است که مادر، هـر دو وظیفه را نمی تواند انجام دهد. به دیگر سخن، عامل (پزشک یا مادر) با یک دوراهیِ اخلاقی روبه رو هستند. از یکسو پزشک بر سرِ این دوراهی قرار دارد که جنین را حفظ کند به قیمت کشته شدن مادر و از سوی دیگر نیز مادر هم با این دوراهی روبه روست که یا باید جان خود را فدا کند و یا اینکه جنین را سقط کند. بر این اساس، از نظر فقها، این مورد از مواردی است که برای نجات مادر، باید جنین سقط شود. سقط جنین که ممنوع و غیرمشروع است، مقدمه عمل واجـب و لازمی، یعنی نجات جان مادر واقع شده است. در اینجا دو احتمال قابل ذکر است: یکی اینکه گفته شود جنین دارای حیات و روح با زن حامله از لحاظ اهمیت و ارجحیت مساوی است، چراکه هر دو انسان اند و برخوردار از حق حیات که در این صورت، مادر و پزشک در انتخاب یکی از دو طرف به حکم عقل مختارند. بنابراین، اگر برای نجات مادر، سقط جنین صورت پذیرد، مـسئولیت کیفری ندارند و از منظر شرعی گناهی مرتکب نشده اند. احتمال دوم این است که گفته شود حفظ جان مادر دارای اهمیت بیشتری است، چرا که اگر مادر حفظ نشود، چه بسا جنین جان به سلامت نبرد و از اینرو، حیات مادر قطعی تر از حیات جنین است؛ مادر انسانی است بالفعل و دارای استعدادها و قابلیت های بالفعل، اما جنین بالقوه انسان محسوب می شود. بنابراین، اگر گفته نشود که قطعاً نجات جان مادر از اهمیت بیشتری برخوردار است، دستکم می توان ادعا نمود که احتمالاً نجات جان مادر از نجات جان جنین با اهمیت تر است که همین مقدار هم برای ترجیح مادر بر جنین کافی است. نظریه سوم: برخی از علمای اسلام معتقدند که به محض وجود حالت تزاحم و علم به اینکه نمی توان هر دو را نجات داد، نمی توان اقدام به سـقط جنین نمود، بلکه بخاطر اهمیت والای جان آدمی، هر چند هنوز به مرحله حیاتِ مستقل نرسیده باشد، باید تا آخرین لحظه، امکان حفـظ هردو صبر کرد و آخرین تلاش ها برای نجات هردو به عمل آورد. آنگاه در صورت یأس از نجات هردو، جنین را برای نجات جان مادر سقط نمود. به هر روی، آنچه درفقهاسلامیاصل و اساس است، اصلِبرحرمتسقطاست،امادرشرایطاضطراری،قاعده «الضروراتتبیحالمحظورات»اجازهمیدهددرصورتتهدیدجانمادر،سقطمجازباشد. قاعده دیگر قاعده «اهمومهم» است. این قاعدهنیزحکممیکندکهوقتیمیاندوارزشتعارضوجوددارد،باید در موارد تزاحم،اهم (حیاتمادر)برمهم (جنین) ترجیحدادهشود. بر این اساس، به طور کلی نگرش غالب این است که درچنینشرایطیبایدمیاندوارزشتزاحمیافتهتصمیمگرفت: حیاتبالفعلمادروحیاتبالقوهجنین.در این باره، درفقه، عموماً استدلال شده است کهحیاتبالفعلارزشبالاتریدارد. ازاینرو،اگرمرگمادرقطعییاقریبالوقوعباشد،فقهاجوازسقطرامیپذیرند،بهویژهپیشازولوجروح. رییس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران در ادامه حق بر حیات مادر و جنین در دوراهی اخلاقی را از منظر حقوق پزشکی مورد بررسی قرارداد و افزود: ماده ۵۶ «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مقرر می دارد:«سقط جنین ممنوع بوده و از جرائم دارای جنبه عمومی می باشد و مطابق مواد (۷۱۶) تا (۷۲۰) قانون مجازات اسلامی و مواد این قانون، مستوجب مجازات دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی است.» بر اساس همین ماده، مادر در برخی موارد و طی شرایطی خاص می تواند درخواست سقط جنین را به مراکز پزشکی قانونی تقدیم کند. نخست، در صورتی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد و راه نجات مادر منحصر در سقط جنین بوده و سن جنین کمتر از چهار ماه باشد و نشانهها و امارات ولوج روح در جنین نباشد؛ دوم، در مواردی که اگر جنین سقط نشود مادر و جنین هر دو فوت می کنند و راه نجات مادر منحصر در اسقاط جنین است؛ سوم، چنانچه پس از اخذ اظهارات ولی، جمیع شرایط زیر احراز شود: -رضایت مادر - وجود حرج (مشقت شدید غیرقابل تحمل) برای مادر - وجود قطعی ناهنجاری های جنینی غیرقابل درمان، در مواردی که حرج مربوط به بیماری یا نقص در جنین است - فقدان امکان جبران و جایگزینی برای حرج مادر - فقدان نشانهها و امارات ولوج روح - کمتر از چهار ماه بودنِ سن جنین. دکتر عباسی در جمع بندی نظرات خود تأکید کرد: وجهمشترکهرسه رویکرد فلسفی، اخلاق پزشکی و نیز نظام فقهی و حقوقیایناستکهدرصورتتهدیدجانمادر،نجاتاواولویتدارد.درنتیجه،درنقطهتلاقیفلسفه،اخلاقوفقه،یکاصلمشترکپدیدارمیشود: «نجاتجانمادردرتعارضبابقایجنین،از منظر اخلاقی، پزشکی و فقهی-حقوقی نسبت به سقط جنیناولویتدارد». بر این اساس، بیشترِ راه حل های به دست دادهشده برای حل دوراهی اخلاقیِ حفظ حیات جنین از یکسو و حفظ حیات مادر از سوی دیگر (در مواقعی که وجود جنین حیات مادر را به خطر می اندازد یا عدم سقط آن موجب مرگ هر دو می شود)، ناظر به حفظ حیات مادر است. مادر یا پزشکِ معالج در این قبیل موارد با یک دوراهی اخلاقی روبه رو و ناگزیر به تصمیم اند: یا باید جنین سقط شود و مادر زنده بماند یا اینکه با حفظ جنین، هردو کشته شوند. تصمیم گیری در این مورد، بسته به تصمیمی است که عاملِ اخلاقیِ مواجه با این دست دوراهی ها می گیرد.
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق ؛ نشست هفته بیست و هشتم؛ نظام حقوقی در ترازوی عقل (۷۸)
| تاریخ ارسال: 1404/8/3 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی با محوریت فلسفه حقوق؛ نشست هفته بیست و هشتم؛ فلسفه حقوق برای حقوقدانان؛ نظام حقوقی در ترازوی عقل (۷۸)
با سخنرانی دکتر محمدجواد شریعت باقری -رییس مدرسه حکمت و فلسفه اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی
زمان: یکشنبه ۴ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶:۰۰ الی ۱۸:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
اطلاعیه برگزاری سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و دوم (۷۷) ذکر جمیل سعدی
| تاریخ ارسال: 1404/8/3 |
سلسله نشستهای علمی کرامت انسانی ؛ نشست هفته چهل و دوم (۷۷) ذکر جمیل سعدی
با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ناصر نقویان -رییس مدرسه اخلاق و معنویت اندیشکده بینالمللی کرامت انسانی
زمان: یکشنبه ۴ آّبان ۱۴۰۴ از ساعت ۱۴:۳۰ الی ۱۶:۰۰ - مکان: مجمع فلاسفه ایران.
.jpg)
